به گزارش روابط عمومی جهاددانشگاهی به نقل از سیناپرس، در فرایندهای شیمیایی، واکنش هاي موسوم به "چند جزئي" وجود دارند که در آن‌ها، دو یا بیشتر از دو جزء با یکدیگر واکنش داده و منجر به تولید فرآورده‌ای نهایی می‌شوند که در آن بخش‌هایی از همه اجزای اولیه وجود دارد. در این واکنش‌ها، با ترکيب چندين مرحله تهيه بدون جدا کردن حد واسط و تغيير شرايط، سنتز دلخواهي حاصل می‌شود. این‌گونه واکنش ها به دليل کوتاهي و تنوع فرآيند، صرفه‌جویی در زمان، پایین بودن هزينه هاي موردنیاز، ويژگي تک‌مرحله‌ای بودن و تشکيل و شکستن تعداد زيادي از پيوندها به‌صورت همزمان، از اهميت ويژه اي در شيمي آلي و دارويي برخوردار هستند.
"دي هيدروپيريميدین ها" دسته اي از هتروسيکل هاي آلي نيتروژن دار هستند که از واکنش سه‌جزئی آلدئیدهای آروماتيک، ترکيب هاي β دي کربونيل و مشتق هاي اوره به دست مي آيند. این مواد، ويژگي هاي زيستي و درماني زیادی دارند و ازاین‌رو، در چند دهه اخير، بسیار موردتوجه واقع شده اند. دي هيدروپيريميدين ها و مشتق هاي آن‌ها کاربردهاي زيستي و دارويي گسترده اي ازجمله خواص ضدويروس، ضد سرطان، ضد باکتري، ضدالتهاب و ضد ايدز از خود نشان داده اند.
با توجه به اهميت زيستي دي هيدروپيريميدین ها و عيب هاي برخي از روش هاي ارائه‌شده برای تولید آن‌ها به‌ویژه از منظر زيست محيطي، محققینی از دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرمان در فعالیتی پژوهشی از گندله آهن به‌عنوان يک کاتاليست طبيعي و سازگار با محیط‌زیست براي تهيه اين خانواده از ترکيب ها استفاده کرده‌اند. گندله آهن، گلوله‌های تولیدشده از نرمه سنگ‌آهن و سایر مواد افزودنی است که نخست خام و سپس پخته‌شده و سخت می‌شود. از این ماده در صنعت برای تولید آهن در کوره بلند استفاده می‌شود.
برای انجام این پژوهش، محققان کاتاليست طبيعي گندله آهن را از منطقه جنوب سيرجان تهیه کردند. ريخت شناسي سطح جامد اين کاتاليست با استفاده از میکروسکوپ الکترونی انجام شد و سپس جداسازي و خالص سازي مواد شیمیایی و حلال ها به‌وسیله روش هاي رايج جداسازي به انجام رسید.
در این تحقیق، مشتق هاي 3، 4 دي هيدروپيريميدين با واکنش سه جزيي و تک‌مرحله‌ای اتيل استواستات، اوره و انواع متفاوتي از آلدئیدهای آروماتيک در حلال آب و اتانول و در حضور کاتالیست طبیعی گندله آهن تهیه شدند.
نتایج به‌دست‌آمده پس از انجام آزمایش‌ها نشان داد که با افزایش مقدار کاتالیست یا همان گندله آهن، بازده فرآورده به شکل قابل‌توجهی افزایش می‌یابد.
پس از مشتق سازی فرآورده های دي هيدروپيريميدين، مشخص شد وجود فلزهاي واسطه به‌ویژه فلز آهن در ساختار کاتاليست و تمايل آن به ترکیب با اتم هاي اکسيژن و نيتروژن مي تواند باعث تسريع تراکم اوره با آلدئیدهای آروماتيک و درنتیجه تشکيل پیش ماده‌های دي هيدروپيريميدين شود.
به گفته مکتایی و شیخ حسنی که انجام این پژوهش را به عهده داشته‌اند: علاوه بر این موارد، مقايسه شرايط روش ارائه‌شده نسبت به برخي از روش هاي گزارش‌شده قبلی نشان مي دهد که کاتاليست طبيعي گندله آهن در بهبود زمان و بازده واکنش نقش مهمي را ایفا مي کند .
با توجه به نتایج دریافتی از این مطالعه که نشریه شیمی و مهندسی شیمی ایران وابسته به پژوهشکده صنایع شیمیایی جهاد دانشگاهی به انعکاس آن‌ها پرداخته، روش ارائه‌شده در این پژوهش، يک روش مناسب براي تهيه مشتق هاي دي هيدروپيريميدين بر اساس موازين شيمي سبز است.
از برتري هاي روش ارایه‌شده در این تحقیق مي توان به بازده خوب فرآورده ها، ارزان و طبيعي بودن کاتاليست، قابليت استفاده دوباره کاتاليست و روش جداسازي و خالص‌سازي آسان آن اشاره کرد. همچنین به گفته مجریان این طرح پژوهشی، استفاده از آب به‌عنوان محيط واکنش، اين فرآيند را ازنظر اقتصادي مقرون‌به‌صرفه و ازلحاظ زيست محيطي ارزشمند مي سازد.