حوزه فرهنگی
مقدمه:
كامل‌ترين مصداق براي تعريف هويت فرهنگي جهاددانشگاهي، كلام مقام معظم رهبري(مدظله‌العالي) است كه فرمودند: "جهاددانشگاهي در اساس يك دستگاه معنوي، فرهنگي و اخلاقي است."
فعاليت‌هاي فرهنگي از ابتداي شكل‌گيري جهاددانشگاهي، بخشي اساسي و لاينفك از فعاليت‌هاي اين نهاد را به خود اختصاص داده است. مشخصه مهم فعاليت‌هاي جهاددانشگاهي در اين حوزه، تكيه و توجه به حضور و مشاركت دانشجويان در برنامه‌ريزي و اجراي برنامه‌هاي فرهنگي بوده كه حاصل آن، طراحي و ابداع هزاران برنامه فرهنگي و ده‌ها جشنواره سراسري است.
تبليغ و ترويج فرهنگ و هنر اسلامي، برنامه‌ريزي فرهنگي و تربيتي و ايجاد آمادگي فكري و مكتبي در قشر جوان، به خصوص دانش‌آموزان دبيرستاني و دانشجويان، به منظور مقابله با غرب‌زدگي و انحرافات فرهنگي در چارچوب سياست‌هاي فرهنگي كشور، رويكرد اساسي جهاددانشگاهي در حوزه فرهنگي است.
از جمله اهم برنامه‌هاي فرهنگي اين نهاد، اجراي طرح هفت شهر شایستگی است كه اشاره به منظومه رویدادهای دانش بنیان فرهنگی دارد و با هدف تحقق الگوی فارغ التحصیل شایسته در نظام آموزش عالی ایران راه‌اندازی گردیده است. معاونت فرهنگی جهاددانشگاهی در تلاش است، از طریق مجموعه فعالیت های پیش بینی شده در مراکز، سازمان ها و واحدهای تابعه ی خود که در قالب هفت المپیاد فرهنگی- دانشجویی طراحی شده اند، تحقق الگوی فارغ التحصیل شایسته را دنبال نماید.
1ـ سازمان فعاليت‌هاي قرآني دانشگاهیان کشور:
ترویج فرهنگ و اندیشه قرآنی ضرورتی است که جهاددانشگاهی از ابتدای تأسیس در قالب‌های مختلف دنبال کرده و سرانجام در سال 1380 با تأسیس سازمان فعالیت‌های قرآنی دانشگاهیان کشور(iska.ir) در سطحی عالی به فعالیت‌های چند بُعدی در حوزه‌ي قرآن پرداخته است. تشویق دانشگاهیان به تفکّر و تدبّر در مفاهیم قرآنی و تبیین و ترویج سیره‌ي عملی و اسوه‌ها و الگوهای دینی از اهداف این سازمان است که با ارائه‌ی آموزش‌های تخصصی و ترویجی، تبادل اندیشه‌ها و افکار در زمینه‌های دینی و سیاسی، اطلاع‌رسانی و فعالیت گسترده رسانه‌ای در حوزه فعالیت‌های قرآنی و اجرای برنامه‌های ملی و بین‌المللی تحقق می‌یابد.
رئوس فعالیت‌های سازمان فعالیت‌های قرآنی دانشگاهیان کشور :
1ـ1ـ حوزه پژوهش‌های قرآنی: انتشار مجله ی پژوهشی پژوهش‌های میان رشته‌ای قرآن کریم (journal.quran.ir)، برگزاری همایش‌های پژوهشی، انتشار کتاب‌ها و اجرای طرح‌های پژوهشی از جمله برنامه‌های این حوزه می‌باشد. تأسیس پژوهشکده مطالعات میان‌رشته‌ای قرآن کریم یکی از برنامه‌های این سازمان در آینده نزدیک است.
1ـ2ـ حوزه آموزش: رشد و شکوفایی آفرینش‌ها و تولیدات علمی، فرهنگی و هنری دانشجویان در موضوعات ديني و قرآني از برنامه‌های اصلی این حوزه است که با انتشار جزوات آموزشی و برگزاری نشست‌های متنوع، این مهم پیگیری می‌شود.
1ـ3ـ حوزه فناوری اطلاعات: اجرای برنامه‌های متعدد در حوزه مجازی و تأسیس پورتال جامع قرآنی (quran.ir) یکی از اساسی‌ترین برنامه‌های این سازمان است. از جمله پروژه‌های جدید این حوزه، قرآن تیوب (qurantube.ir) و قرآن جی‌آی‌اس(gis.quran.ir) است.
1ـ4ـ مسابقات بین‌المللی قرآن دانشجویان مسلمان: یکی از معتبرترین مسابقات قرآنی و تنها مسابقه دانشجویی است که در سطح بین‌المللی برگزار می‌شود. پنجمین دوره این مسابقات، دیماه سال 93 در برج میلاد با حضور نمایندگان 47 کشور جهان، با کیفیت مطلوب برگزار شد و تحسین بسیاری را برانگیخت. (muslimstudents.ir)
1ـ5ـ خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا): خبرگزاری بین‌المللی قرآن، به عنوان تنها خبرگزاری تخصصی قرآنی جهان، از آبان ماه سال 1382، با نشانی اینترنتی: www.iqna.ir راه اندازی شده است. این خبرگزاری که با دو رویکرد کلی "رویداد محوری" و "سوژه محوری" به تولید و انعکاس اخبار قرآنی از سراسر جهان می پردازد، در طول 10 سال فعالیت خود، بیش از 000/300/1 خبر تولید و بر روی خروجی خود، ارسال کرده است. از جمله فعالیت‌های خبرگزاری ایکنا برگزاری 70 نشست تخصصی در سال و ارسال 000/300 عنوان خبر بر روی خروجی خبرگزاری به 15 زبان زنده دنیا است. اینک ایکنا با تولید روزانه 500 خبر در روز، از سوی معاونت مطبوعاتی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، به عنوان هفتمین خبرگزاری کشوری در میان تمامی رسانه‌های کشور رتبه‌بندی شده است. این رده با وجود فعالیت در حوزه تخصصی، یکی از افتخارات بزرگ این مجموعه است.
2ـ سازمان انتشارات جهاددانشگاهي:
هدف از تأسيس اين سازمان، تمركز در سياستگذاري و برنامه‌ريزي، ايجاد هماهنگي و وحدت رويه، انجام فعاليت‌هاي توليديِ ترويجي، تبليغي و كمك آموزشي در خصوص فرهنگ مكتوب با تأكيد بر آثار دانشگاهي، انضباط تشكيلاتي و نيز افزايش بهره‌وري فعاليت‌هاي انتشاراتي جهاددانشگاهي است.
جهاددانشگاهي، فعاليت‌هاي گسترده ی خود را در عرصه‌ی كتاب و كتابخواني، در بخش‌ها و زمينه‌هاي متعدد و در قالب طرح‌هاي منطقه‌اي و سراسري ساماندهي كرده است. اجراي بخش اساسيِ طرح هاي كتاب و كتابخواني در هفته‌ی كتاب جمهوري اسلامي ايران، برگزاري ميزگردهاي نقد و بررسي كتاب، برپايي جشن كتاب، ايجاد كانون برگزيدگان جشنواره‌هاي سازمان انتشارات، برپايي نمايشگاه هاي كتاب و انتخاب پايان‌نامه‌ها و پژوهش‌هاي برتر دانشجويي (15 دوره) و كتاب سال دانشجويي (21 دوره) در قالب دو جشنواره‌ی ملي، از مهم‌ترين طرح‌هاي مربوط به كتاب و كتابخواني در حوزه‌ی فرهنگي است.
سازمان انتشارات جهاددانشگاهي در سال 1393 به عنوان ناشر برتر كشور در حوزه ی نشر كتب دانشگاهي برگزيده شده است و هم‌اكنون داراي 30 شعبه در سراسر كشور مي‌باشد و تاكنون بيش از 5500 عنوان كتاب را منتشر كرده است.
برخی فعاليت‌هاي انجام شده سازمان انتشارات:
2ـ1ـ فعاليت‌هاي ترويجي ـ تبليغي كتابخواني
2ـ2ـ توليد و نشر كتاب هاي دانشگاهي
2ـ3ـ توزيع و عرضه ی كتاب
2ـ4ـ اقدامات حمايتي در حوزه ی نشر
2-4- توزيع و عرضه كتاب به صورت الكترونيك
3ـ سازمان دانشجويان جهاددانشگاهي:
سازمان دانشجویان جهاددانشگاهی، تشکیلاتی است وابسته به معاونت فرهنگی جهاددانشگاهی که در سال 1377 به منظور ساماندهی مطلوب و توسعه (ارتقا) مشارکت دانشجویان دانشگاه ها و مؤسسات آموزش عالی کشور در زمینه های اجتماعی، سیاسی، علمی، صنفی و فوق برنامه و در جهت تحقق استراتژی برنامه اول توسعه‌ی جهاددانشگاهی مبنی بر "تأکید بر تقویت فرهنگ و ارزش های اسلامی در جامعه و به خصوص در نسل جوان و دانشجویان دانشگاه ها" تأسیس گردیده است.
این سازمان، هم اکنون دارای 29 شعبه فعال در سطح استان ها و دانشگاه های کشور می باشد.
برخی از فعالیت های انجام شده توسط این سازمان:
3ـ1ـ برگزاری جشنواره ها و گردهمایی های گروه های دانشجویی حامی محرومان (جهادی و خیریه) ـ "مهرباران"
3-2- برگزاری دو دوره گردهمایی گروه های دانشجویی حامی محیط زیست
3-3- برگزاری چهار دوره طرح ملی "ایران سرای جاوید" با همکاری واحدهای استانی
3-4- برگزاری سه دوره طرح "دیدار با مفاخر ایران زمین" با همکاری واحدهای استانی
3-5- راه اندازی پایگاه اطلاع رسانی "شهدای دانشجو" حاوی زندگینامه بیش از 2450 شهید دانشجو
3-6- برگزاری سه دوره مسابقات ملی مناظره دانشجویی، "نشان خواجه نصیرالدین طوسی"
3-7- راه‌اندازی پایگاه خبری و اطلاع رسانی بیداری اسلامی به سه زبان فارسی، عربی و انگلیسی
3-8- تولید مجموعه "کتاب اول دانشجو"، در هفت جلد ویژه دانشجویان جدیدالورود دانشگاه ها
3-9- برگزاری دو دوره آیین مقتل خوانی حماسه عاشورا در سطح دانشگاه های تهران
3-10-برگزاری نشست های تخصصی بورس دانشجویان خارجی شاغل به تحصیل در ایران
3-11-راه اندازی پورتال فعالیت های سازمان به آدرس www.studentcity.ir
هم چنین سازمان دانشجویان در ادامه مسیر خود و با توجه به طرح جامع "هفت شهر شایستگی" معاونت فرهنگی جهاددانشگاهی، فعالیت های خود را در سه محور ادامه خواهد داد:
- حوزه رشد فردی، با رویکرد آفرینش های دانشجویی و تقویت توانمندی های فردی دانشجویان
- حوزه اخلاق و تعهدات اجتماعی، با رویکرد ویژه در زمینه فعالیت های اجتماعی دانشجویی در عرصه‌های محرومیت زدایی و محیط زیست
- حوزه اشتغال دانش بنیان، با رویکرد توانمندسازی دانشجویان در عرصه های علمی و تخصصی و یاری‌رسانی به تجاری سازی تحقیقات و نوآوری های دانشجویی
4ـ مركز گردشگري علمي ـ فرهنگي دانشجويان ايران:
مركز گردشگري علمي ـ فرهنگي دانشجويان ايران تشكيلاتي وابسته به جهاددانشگاهي است كه به منظور برداشتن گام‌هاي مؤثر در جهت توسعه‌ی گردشگري كشور و در راستاي توسعه‌ی پايدار اين صنعت و ارتقای فرهنگ گردشگري در نسل جوان و دانشگاهی جامعه، تأسيس گرديد. فعاليت‌هاي شاخص اين مركز در محورهاي فرهنگي، علمي ـ پژوهشی و آموزشي به شرح ذيل است:
4-1- گردش‌های علمي ـ فرهنگي
شامل نه دوره طرح ملی "ایران، مرز پرگهر"، شش دوره طرح ملي کویرنوردی و کویرشناسی دانشجویان ایران، طرح ملی گردش مهر، طرح ملي جهان ايراني و ايران جهاني (بازديد دانشجويان غيرايراني از مواريث فرهنگي ايران و دستاوردهاي انقلاب اسلامي) و ...
4-2- همایش‌ها و نشست‌های تخصصی
شامل 10 دوره همايش ملي خلیج‌فارس، دو دوره جشنواره عکس دانشجویی جاذبه‌های گردشگری ایران و ...
4-3- پژوهش و طرح‌های مطالعاتی گردشگری
شامل کتاب‌هايي چون: کویر و نقش آن بر توسعه ی گردشگری، "ایران را ببینیم"، گردشگری حامی فقرا، گردشگری منابع آبی، مدیریت گردشگری، قلب زمين و ...
4-4- اطلاع‌رسانی و تبليغات
شامل پایگاه اطلاع‌رسانی مرکز گردشگری علمي ـ فرهنگی دانشجویان ایران (www.istta.ir) پايگاه اطلاع‌رساني همايش ملي خليج‌فارس (www.persiangulf-co.ir)
4-5- آموزش
برنامه‌ريزي جهت اجراي دوره‌های کوتاه مدت آموزش میراث فرهنگی و گردشگری و برگزاری پنج دوره کد اخلاق جهانی جهانگردی.
5ـ مؤسسه ی صندوق قرض‌الحسنه دانشجويان ايران (ISFA):
صندوق قرض‌الحسنه دانشجویان ایران یکی از مؤسسات وابسته به معاونت فرهنگی جهاددانشگاهی است که در سال 1377 براي احیاء فرهنگ قرآني و الهي نيكوكاري و نوع دوستي در جامعه‌ی دانشگاهي تشكيل و در راستاي اهداف عاليه حمايت از پويندگان عرصه‌هاي دانش و پژوهش در اين نهاد انقلابي فعاليت مي‌كند.
اعطاي وام‌هاي كمك هزينه تحصيلي، وام ازدواج، کمک به نشر کتاب و تأمين كننده امور معيشتي دانشجويان بوده تا در جريان تحصيل با آسايش فكري و پويايي انديشه به توليد علم بپردازند.
توسعه و گسترش جريان مولد و پاك قرض‌الحسنه در سراسر كشور موجب خودباوري و تقويت روحيه مشاركت مردمي دانشگاهيان در امور خيريه بوده و در ترغيب وجدان هاي پاك و بيدار خيّرين براي ورود به عرصه‌ی گسترده‌تر موقوفات علمي مؤثر خواهد بود.
مجمع خيّرين دانشگاهي يك تشكّل مردم نهاد در امور اجتماعي و خيّريه اين مؤسسه است كه مي‌تواند در استان‌ها فعّال شده و در جذب منابع براي قرض‌الحسنه دانشجويان و نيز موقوفات علمي براي پروژه‌هاي تحقيقاتي واحدها نقش‌آفريني نمايد.
6ـ مركز فرهنگي ـ دانشجويي امام و انقلاب اسلامي:
مرکز فرهنگی ـ دانشجویی امام و انقلاب اسلامی جهاددانشگاهی از سال 1383 راه‌اندازی گردید. هدف از تأسیس این مرکز آشنا نمودن نسل جوان دانشگاهی با زندگی پربرکت و مبارزات و مجاهدت‌های حضرت امام(ره)، تبیین آرمان‌ها و اندیشه‌های بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران با تأکید بر بهره‌گیری از ابزارهای هنری و فرهنگی، بالابردن مشارکت دانشگاهیان در ترویج اندیشه های امام خمینی(ره)، مقام معظم رهبری و مبانی انقلاب اسلامی، تبیین همراهی تاریخی جنبش دانشجویی با حضرت امام و نقش آن در پیروزی انقلاب اسلامی، بسترسازی فرهنگی و فراهم سازی انس بیشتر دانشگاهیان با آثار و تألیفات امام راحل، بکارگیری و بهره‌مندی از جامعه ی جوان دانشگاهی در طرح ها و فعالیت‌ها و پژوهش در ابعاد مختلف سیره‌ی نظری و عملی امام(ره) و مقام معظم رهبری، روزآمد کردن اندیشه‌های امام(ره) و پاسخ به نیازهای دانشجویان و دانشگاهیان باتوجه به عنصر زمان و مکان، تعامل با مراکز و شخصیت‌های دانشگاهی و صاحبنظران داخلی و خارجی در ترویج افکار و اندیشه های امام خمینی(ره) و مقام معظم رهبری، ارتباط با دانشجویان خارج از کشور به منظور آشنا نمودن آنها با اندیشه ها، تألیفات و الگوهای رفتاری حضرت امام(ره) و رهبر معظم انقلاب می باشد.
این مرکز از بدو تأسیس تاکنون فعالیت های شاخصی انجام داده است. ازجمله برنامه‌های انجام شده در این مرکز عبارتند از: برگزاری شش دوره جشنواره سراسری فرهنگی ـ هنری و پژوهشی طریق جاوید، برگزاری اردوهای دانشجویی ـ فرهنگی طریق جاوید (ملی و استانی)، برگزاری مسابقه ملی کتابخوانی آفتاب درآینه، برگزاری نشست‌های تخصصی (ملی و استانی)، تولیدCD و کتاب، راه‌اندازی پایگاه اطلاع‌رسانی طریق جاوید، برگزاری مسابقه کتابخوانی اینترنتی در دو سطح ویژه خانواده‌های جهادگران و ویژه دانشجویان، بازتولید ونشر کتاب به خودآ، تولید فیلم های مستند فرهنگی ـ اجتماعی، تولید و اجرای تئاتر دره گل زرد پیرامون زندگی حضرت امام خمینی(ره)، برگزاری پنج دوره مسابقه اینترنتی کتابخوانی راز ماندگار، تولید مجموعه نمایشگاهی زندگی به سبک روح الله، تولید ویژه نامه های طریق جاوید، راه‌اندازی سایتی جذاب و پویا برای مرکز با عنوان چشمه، راه اندازی سایت راز ماندگار. (آدرس اینترنتی:www.chashmeh.ir)
7ـ مركز افكارسنجي دانشجويان ايران (ايسپا):
مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران(ایسپا) وابسته به معاونت فرهنگی جهاددانشگاهی براساس اهداف علمی و فرهنگی مصرح در اساسنامه جهاددانشگاهی، در راستای توسعه ی علمی و تحقیقاتی کشور و با قصد رفع نیاز سازمانها و نهادهای مختلف در سال 1380 تأسیس و طی این مدت به کمک اساتید دانشگاهی، پژوهشگران زبده در حوزههای گوناگون، کادر مجرب و چابک، 30 شعبه فعال در سراسر کشور و حدود 1000 نفر پرسشگر، با رعایت معیارهای دقیق فنی و استانداردهای جهانی، ضمن اشتغالزایی در گستره وسیع، در اجرای حدود 2200 طرح تحقیقاتی در حوزه ی افکارسنجی و پیمایشی قابل کاربست به سفارش کارفرمایان در حوزههای مختلف دینی، اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی، سیاسی و نیز حوزههای جدید میان‌رشته‌ای، دانشگاه پژوهی و فرهنگ پژوهی، در کوتاهترین زمان ممکن و با کیفیت مناسب موفق شده است و اینک به عنوان قطب، پیشرو و امین نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران شناخته می‌شود.
از آنجا که اجرای طرح‌های نظرسنجی و تهیه دادههای متقن و قابل اتکاء برای سازمانها و نهادها از اهمیت بسزایی برخوردار است، این مرکز به عنوان مجموعهای تأثیرگذار در فرآیند تصمیمگیری برای مدیران ارشد نظام با به‌کارگیری تمامی تجربههای تخصصی سیزده ساله خود و کسب تجربیات گوناگون اجرایی و دانش نظری است. در حال حاضر ایسپا مرجع مناسبی برای تولید دادههای دست اول با رعایت اصل امانتداری و صیانت از یافتههای محرمانه و ارزشمند جهت ارائه به تصمیمگیران و سیاستگذاران می باشد.
8- خبرگزاري دانشجويان ايران(ايسنا)
خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا) تنها خبرگزاري با هويت دانشجويي و نخستين خبرگزاري غيردولتي ايران پس از پيروزي شكوهمند انقلاب اسلامي محسوب مي شود.
خبرگزاري دانشجويان ايران با بهره‌گيري از سرمايه انديشه، صداقت و با تكيه بر توان، خلاقيت و نوآوري جوانان دانشجو در 16 آذر 1378 با اظهار لطف مقام معظم رهبري (مدظله‌العالی)كه خطاب به ايسنا فرمودند: "اخبار خوب، مفيد و اميدبخش مخابره كنيد." با هدف اطلاع‌رساني صحيح، به هنگام و همه‌جانبه، هم‌زمان با "روز دانشجو" به صورت رسمي به عرصه اطلاع‌رساني کشور گام نهاد.
رسالت اصلي اين رسانه از بدو تاسيس تا كنون مشاركت نقش دانشگاهيان در توسعه‌ي فضاي رسانه‌اي كشور و ارتقاي آگاهي‌هاي علمي، فرهنگي، سياسي، اجتماعي، اقتصادي، هنري و صنفي با نگاهي دانشگاهي و دانشجويي و شكل دادن حلقه واسط بين مسئولان، نخبگان و مردم بوده است. يكي از ويژگي‌هاي بارز ايسنا اين است كه عمده خبرنگاران متعهد و پرتلاش آن دانشجو هستند.
در حال حاضر روزانه بيش از 1300 خبر در سايت دفتر مركزي و 30 نمايندگي خبري ايسنا در سراسر كشور در قالب ادارات خبري سياسي، بين‌الملل، اقتصادي، اجتماعي، فرهنگي و هنري، علمي، ورزشي، عكس و شهرستان ها به مخاطبان ارائه مي‌شود.
خبرگزاري دانشجويان ايران در گذر سال‌ها، با تكيه بر اعتماد مخاطبان و رعايت اخلاق حرفه‌اي توانسته است بالاترين ضريب نفوذ خبري را در روزنامه‌هاي كشور به خود اختصاص دهد.
در حال حاضر اخبار خبرگزاري دانشجويان ايران به زبان‌هاي فارسي، انگليسي، عربي و فرانسوي مخابره مي‌شود.
همچنين ايسنا در كشورهاي مختلف، رابطين خبري دارد كه اخبار روز جهان را براي اين خبرگزاري تهيه و ارسال مي‌كنند.
8-1- اهداف، سياست‌ها و اولويت‌هاي خبرگزاري دانشجويان ايران
- نگاه تحليلي و آسيب‌شناسانه به مسائل ايران و جهان
- بازتاب واقعي اخبار
- سرعت و دقت در انتشار اخبار
- توجه به مخاطب و ايجاد اعتماد پايدار بين رسانه و مخاطب
- صداقت و امانت‌داري در انتشار اخبار
- پرهيز از ايجاد تنش‌‌هاي آسيب‌زا در افكار عمومي
- تلاش در جهت ايجاد روحيه اميدواري واقع‌نگر در جامعه
- بازنمايي همه‌جانبه و بي‌طرفانه انديشه‌ها و افكار در چارچوب قانون اساسي جمهوري اسلامي ايران.